اقتصاد دانش بنیان

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صبح امروز از «نخستین سالنامه آماری مهاجرت ایران» رونمایی شد. این سالنامه، آمارها و معیارهای دقیق را در حوزه مهاجرت در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، انتشار نخستین سالنامه آماری مهاجرتی ایران را گامی در ارائه تصویری شفاف و مستند از وضعیت مهاجرتی ایران دانست و افزود: این اقدام برای نخستین بار و با ارائه آمارهای دقیق و قابل استناد از وضعیت‌ مهاجرت ایران، خلأ وجود یک سند قابل اعتنا و بر اساس حقایق و ظرفیت‌های موجود را برطرف می‌کند.

ستاری، وجود آمارها و باورهای نادرست در حوزه مهاجرت ایرانیان و ضرورت حقایق و مستندات متقن را  یکی از انگیزه‌های تدوین نخستین سالنامه آماری مهاجرتی ایران دانست و گفت: با وجود آمارهای نادرست که منبعی برای استناد به آن‌ها آنها وجود نداشت، گمانه‌ها و باورهای نادرست جای حقایق و آمارهای صحیح را سلب کرده بودند. بنابراین، انگیزه تعریف یک مرجع در حوزه آمارهای مهاجرتی کشور توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان، شکل گرفت.

وی  افزود: باورها و گمانه‌هایی که عمدتاً بدون هیچ سند و مدرکی ایران را نخستین کشور مهاجر فرست با بیش‌ترین و بالاترین نرخ مهاجرت نخبگان و دانشجویان معرفی می‌کرد؛ این آمار البته منتسب به صندوق بین‌المللی پول بود که چنین گزارشی وجود خارجی ندارد.

ستاری، با اشاره به این‌که این آمارهای نادرست، بسیاری از باورها را نسبت به واقعیت مهاجرت ایرانیان خدشه‌دار کرده بود، عنوان کرد: حتی توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، جایزه ای برای ارائه‌دهنده چنین گزارشی تعیین شد که همچنان به قوت خود باقی است. سالنامه آماری مهاجرتی ایران، خلأ وجود حقایق این حوزه را به خوبی برطرف می‌کند.

ارائه معیارهای مبتنی بر نیاز و واقعیات

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، از وجود استانداردهای دوگانه در بررسی وضعیت مهاجرت ایران به عنوان یک آسیب در این حوزه یاد کرد و گفت: ابتدای انقلاب، از مجموع ۲۷۰ هزار دانشجوی ایرانی، ۱۰۰ هزار دانشجو در خارج از کشور و از این میان ۵۰هزار نفر در آمریکا حضور داشتند. اما اکنون از جمع ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار دانشجوی ایرانی، ٤٨ هزار دانشجو در خارج از کشور داریم که تنها ۱۲ هزار نفر در آمریکا تحصیل می‌کنند و این موضوع نشان می‌دهد ایران دیگر جزو کشورهای مهاجرفرست دنیا نیست.

ستاری ادامه داد: در حالی‌که پیش از انقلاب، بخش قابل توجهی از دانشجویان و نخبه‌های ایرانی، خارج از کشور حضور داشتند و بزرگ‌ترین کلنی دانشجویان خارجی را در آمریکا ایجاد کرده بودند، از فرار مغزها صحبت نمی‌شد، اما اکنون با بهره‌مندی از بیش از ۴ونیم میلیون دانشجو در کشور، میزان اندک دانشجویان ایرانی غیر مقیم فرار مغزها تلقی می شود. این موضوع نشان‌دهنده وجود استانداردهای دوگانه در موضوع مهاجرت است.

وی با تأکید بر این‌که می‌بایست با ایجاد زمینه های مناسب و نقص زیست‌بوم مساعد فعالیت نخبگان در کشور سیاست‌های جذب نخبگان در اولویت قرار بگیرد، عنوان کرد: این‌که دانشجویان ایرانی خارج از کشور تحصیل و مطالعه کنند یک ضرورت است و می‌تواند به نقطه قوتی برای کشور بدل شود؛ اما  تنها در صورتی به یک فرصت مناسب برای اقتصاد و پیشرفت کشور تبدیل می‌شود که زیست‌بوم مساعد و زمینه‌های لازم را برای بازگشت نخبگان از جمله پژوهش و کارآفرینی دانش‌بنیان این افراد فراهم کنیم.

تمرکز بر سیاست‌های جذب و ماندگاری

رییس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به این‌که باید در ازای سیاست‌های دانشجوفرستی بر راهبردهای جذب و ماندگاری نخبگان توجه بیش‌تری شود افزود: بر همین اساس، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر سیاست‌های جذب دانش‌آموختگان و نخبگان ایرانی غیرمقیم متمرکز بوده است؛

ستاری ادامه داد: اجرای این سیاست ها برای جذب ایرانیان نخبه و استعدادهای برتر غیر مقیم، برای حضور در فعالیت های پژوهشی و کارآفرینی در قالب حمایت‌های مادی و معنوی صورت می‌گیرد. معاونت علمی و فناوری از حضور این افراد در پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و به طور کلی نقش‌آفرینی در زیست‌بوم نوآوری کشور حمایت‌هایی کرده که در رونق زیست‌بوم نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان کشور اثرمند بوده است.

ستاری ادامه داد: اجرای چنین سیاستی با هدف جذب نخبگان بسیار ارزنده‌ ای که خارج از کشور به سر می برند، خوشبختانه به موفقیت سال‌های اخیر در این سیاست‌ها منجر شد و زمینه‌ای مناسب برای بنیان توسعه پژوهش‌های نیازمحور ایجاد کرد.

بازگشت بیش از 1700 نخبه

رئیس بنیاد ملی نخبگان به اجرای سیاست‌های جذب و ماندگاری نخبگان اشاره کرد و گفت: بیش از ۱۷۰۰ نفر از دانشجویان ایرانی غیر مقیم به کشور بازگشته‌اند و در  دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت های دانش بنیان  مشغول نقش‌آفرینی در زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور هستند.

ستاری با بیان این‌که این افراد از برترین دانشگاهها و مراکز پژوهشی جهان به کشور بازگشتند عنوان کرد: این موضوع نشان دهنده موفقیت‌آمیز بودن  سیاست های جذب نخبگان طی سال های اخیر است‌. همچنین تا پایان سال جاری ۸۰۰ تا هزار نفر از دانش‌آموختگان ایرانی  برترین دانشگاه های دنیا باز می‌ می‌گردند.

نقش اثرمند در مقابله با کرونا و ارتقای سلامت کشور

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری به گام جدی شرکت های دانش‌بنیان در تولید اقلام پیشرفته و فناور برای مقابله با کرونا و نظام سلامت کشور اشاره کرد و گفت: خوشبختانه در حال حاضر خوشبختانه تمامی اقلام مورد نیاز ایران‌ساخت شده اند. همچنین اغلب داروهایی که به تازگی وارد لیست وزارت بهداشت،درمان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شده‌اند توسط این شرکت‌ها و در داخل کشور تولید می شود.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری همچنین از فعالیت‌ شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانیان بازگشته به کشور در تولید داروها و اقلام پزشکی گفت و ادامه داد: به ویژه در حوزه کرونا مطالعات و پژوهش‌های این شرکت‌ها به پیشرفت‌های خوبی منجر شده به یاری نظام سلامت کشور آمده است.

ستاری تاکید کرد: اقتصاد دانش‌بنیان بر بستر جامعه‌ای معنای حقیقی خود را می‌یابد که جذب و ماندگاری نخبگانش را حائز اهمت بداند و با ایجاد یک زیست‌بوم مساعد کارآفرینی، بروز خلاقیت‌ها و تجربه‌های نوآورانه، به دانش نیروی انسانی خلاق و تحصیل‌کرده اهمیت ببخشد.

بسته جامع سیاستی مهاجرت ایران منتشر می‌شود

در بخش دیگری از این مراسم، پرویز کرمی رییس مرکز انتشارات دانش‌بنیان فناور گفت: رونمایی از نخستین سالنامه آماری مهاجرتی ایران، گامی ارزشمند در معرفی جایگاه‌، ظرفیت‌ها و فرصت‌های کشورمان در حوزه مهاجرت ارائه می‌کند. اکنون با انتشار این سالنامه آماری، ایران برای نخستین بار در شمار کشورهایی قرار گرفته است که به شیوه‌ای ساختارمند و یکپارچه، داده‌های مستند و دقیق مهاجرتشان را منتشر کرده‌اند.

کرمی با بیان این‌که سالنامه مهاجرتی ایران شامل نقاط ضعف و قوت‌ها است و حقیقت حوزه مهاجرت ایران را بیان می‌کند، ادامه داد: این سالنامه به تمامی محورهای مهاجرتی توجه داشته است که ضمن تعریف ساختار و متدولوژی خاص خود در قالب  فصل‌های گوناگون، اطلاعات دقیق به آماری از موضوعاتی چون جمعیت ایرانیان خارج از کشور، جا‌به‌جایی‌های دانشجویی، مهاجرت‌های کاری، اطلاعات مهاجرت‌های اجباری- پناهجویی مبتنی بر منابع داخلی و گزارش های مرجع بین‌المللی برای مسئولان اجرایی و محققان را به مخاطبان عرضه می‌کند.

وی همچنین یادآور شد: سالنامه آماری مهاجرت ایران با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری گروه کثیری از محققان، دست اندرکاران و فعالان حوزه مهاجرت های بین المللی در کشور توسط رصد خانه مهاجرت ایران تهیه و مقرر شد به صورت منظم و سالیانه در زبان‌های فارسی و انگلیسی و به دو شکل مکتوب  و آنلاین به‌روز‌رسانی و در اختیار مخاطبان قرار گیرد.

دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان گفت: آقای صلواتی که خود از دانش‌آموختگان بازگشته به کشور هستند ابتدا با یک میز کار خود را به پژوهشگر پساددکتری در موضوع مهاجرت آغاز کردند و سپس تبدیل به یک گروه پژوهشی و اکنون به نهاد مطالعاتی و رصد در حوزه مهاجرت تبدیل شده‌اند.

رونمایی از بسته جامع سیاستی  مهاجرتی

کرمی همچنین از رونمایی از بسته جامع سیاستی ومهاجرتی ایران در ماه آینده خبر داد و افزود: با این بسته سیاستی جامع، کشورمان از نقشه راه برای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشور در قوا و نهادهای مختلف برخوردار خواهد شد.

بررسی نقش کرونا در مهاجرت‌های بین‌المللی

مشاور معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری  همچنین از انتشار گزارش «بررسی نقش کرونا در مهاجرت‌های بین‌المللی» گفت و بیان کرد این گزارش تا پایان هفته جاری منتشر خواهد شد و در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت. در این پیمایش، تأثیر کرونا در میزان مهاجرت‌های بین‌المللی مورد تحلیل قرار گرفته است.

کرمی افزود: سایت مهاجرت ایران به‌صورت آنلاین و روزآمد گزارش‌های این سالنامه و سایر یافته‌ها و بررسی‌های علمی این حوزه را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد.

افزایش سهم ایران از چرخش نخبگانی

در بخش دیگری از این مراسم همچنین بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در این مراسم، گفت: در این سالنامه همه داده‌های مهاجرتی اعم از آمار جابجایی‌های کاری، دانشجویی، پناهندگی، اقتصادی و غیره به صورت کاملا مستند ارائه شده است.

وی افزود: این کار به ثبت نام ایران در سطح بین‌المللی در میان کشورهای دارای یک سالنامه آماری در حوزه مهاجرت منجر می‌شود. همچنین وجود این سالنامه به ایران فرصت خوبی برای استفاده از کمک نهادهای بین‌المللی می‌دهد.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در ادامه بیان کرد: وجود برخی آمارهای غیررسمی ایران را جزء کشورهای با آمار بالای مهاجرت قرار داده بود اما با انتشار این سالنامه به همه این گمانه‌زنی‌ها و آمارهای اشتباه پاسخ مستند داده شد. بر اساس آمارهای موجود، درآمد برخی کشورها از مهاجرت چند برابر کل درآمد نفتی ایران است.

بهرام صلواتی با اشاره به پراکندگی مهاجران ایرانی در دنیا، گفت: طبق آخرین آمارهای موجود، ۲ و نیم میلیون مهاجر ایرانی در دیگر کشورها داریم که این عدد 3/2 درصد از جمعیت کل ایران است.

مدیر رصدخانه مهاجرتی ایران ادامه داد: در کل دنیا ۲۷۲ میلیون مهاجر ثبت شده که بر اساس آمارها این رقم سه و نیم درصد جمعیت کل جهان است. سهم ایران از سبد مهاجرتی دنیا، 07/1 درصد است.

این نخبه بازگشته به کشور ادامه داد: شکاف بزرگی بین سهم ایران از جمعیت جهان و سهم کشور از جمعیت مهاجرت وجود دارد.

مدیر رصدخانه مهاجرتی ایران همچنین گفت: سال ۲۰۱۲ میزان مهاجرت ایرانیان ۱/۳ درصد بود اما این آمار با کاهش چشمگیری به 9/0 رسیده است.

بهره‌مندی ایران از سهم پایدار در اقتصاد مهاجرت

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران با اشاره به نرخ بازگشت متخصصان و فارغ‌التحصیلان ایرانی، گفت: بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به طور متوسط یک هزار و ۵۰۰ نفر از متخصصان از یکصد دانشگاه برتر به ایران بازگشته‌اند.

به گفته صلواتی، سال ۲۰۱۱ حدود ۴ هزار دانشجوی بین‌المللی داشتیم که در حال حاضر این آمار به ۲۱ هزار نفر رسیده است.

وی با بیان این‌که حضور دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ایرانی در دیگر کشورها فرصتی مغتنم است، گفت: با تو.جه به این‌که سهم ایران از چرخش نخبگانی بیشتر شده است، این ظرفیت می‌بایست با پیاده‌سازی سیاست‌های اثرمند و یکپارچه به بهره‌مندی ایران از سهمی پایدار در اقتصاد مهاجرت منجر شود؛ وجود یک سهم پایدار برای چرخش نخبگانی ایران در دنیا ضروری است. این کار به تولید علم و فناوری در کشور و استفاده و بومی‌سازی علم روز دنیا منجر می‌شود.

صلواتی با اشاره به شعار امسال، بیان کرد: در سال جهش تولید با اتکای درست بر روی ظرفیت‌های ایرانیان خارج از کشور می‌توانیم از استعدادهای بیرون از ایران هم برای توسعه کشور بهره بگیریم. باید یاد بگیریم که استعدادهای داخلی و خارجی را پر و بال دهیم و از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم.

ضرورت ارائه آمار درست از میزان مهاجرت دانشجویان ایرانی

در ادامه این مراسم، محمود فتوحی رییس دانشگاه صنعتی شریف هم با اشاره به این‌که انتشار سالنامه مهاجرتی ایران یک کار بزرگ و با ارزش است، گفت: همیشه ارائه آمارهای غیررسمی از میزان مهاجرت ایرانیان، ذهن مردم و مسوولان را مغشوش می‌کرد. اما با انتشار این سالنامه، آمار دقیق و قابل استنادی از این پدیده به دست آمد و در اختیار همه قرار گرفت.

وی همچنین بیان کرد: باید از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور استفاده کنیم. آنها استعدادهای خوبی هستند که می‌توانند نقش قابل توجهی در توسعه علم و فناوری کشور داشته باشند.

فتوحی ادامه داد: دانشگاه صنعتی شریف یکی از نهادهایی است که بیشترین بهره را از این کار می‌برد. این سالنامه تکلیف دانشگاه با آمارهای غیر رسمی مهاجرت دانشجویانش را روشن کرد. چون همیشه دانشگاه صنعتی شریف جزء دانشگاه‌های مهاجرت فرست معرفی می‌شد و هیچ‌گاه آمار درستی از آن وجود نداشت.

رییس دانشگاه صنعتی شریف با ارائه آماری از جذب هیات علمی در این دانشگاه، گفت: از سال 94 تا 97 حدد یکصد عضو هیات علمی در دانشگاه صنعتی شریف جذب شده‌اند که 70 درصد آنها از نخبگان و متخصصان بازگشته به کشور بودند.

وی ادامه داد: بیشتر پسادکترانی که به کشور بازگشته‌اند در شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها جذب شده و ماندگاری آنها در کشور تثبیت شده است.

فتوحی معتقد است که ایجاد مرکز مطالعات ایرانیان خارج از کشور در افق 1440 ضروری است، گفت: این مرکز باید در تمام حوزه‌های علمی، فناورانه و صنعتی ایجاد شود تا آمار دقیقی از همه این حوزه‌ها برای تامین اولویت‌های کشور ارائه شود.

بر اساس این گزارش، نخستین سالنامه مهاجرتی ایران با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، به همت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و رصدخانه مهاجرت ایران تازه‌ترین آخرین آمار و اطلاعات موجود در حوزه‌های مهاجرتی را در اختیار مخاطبان قرار داده است.

در این سالنامه که توسط انتشارات دانش بنیان فناور چاپ و منتشر شده است، آخرین آمار و اطلاعات موجود در حوزه‌های مهاجرتی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.

فایل سالنامه